KARADENİZİN EN GÜÇLÜ 5 AİLESİ
Asya Balkan Sttatejik Araştırmalar Merkezi tarafından hazırlanan bu çalışmamızda, on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyılda Karadeniz kıyılarında ayanlık yapan beş güçlü ailenin tarihinden söz edeceğiz. Sarı Alizadeler, Tuzcu Zadeler, Canik Zadeler, Haznedar Zadeler ve Hacı Salihzadelerin aile tarihleri üzerinden Karadeniz tarihinin az bilinen yönlerini anlatmaya çalışacağız.

Osmanlı Devletinin zayıflamaya başlamasıyla taşrada asayişi sağlamak için yöresel olarak güçlü ailelerden yararlanma yoluna gidilmiştir.

Osmanlı tarihine ayanlık dönemi diye geçen bu yıllar, örtülü olarak yeni bir Anadolu beylikleri dönemi olarak nitelendirilebilir.

 

Bu süreçte Sinoptan Batuma kadar olan Karadeniz sahilleri boyunca ayanlık mücadelesi veren ailelerden birçoğu günümüzde bile güçlü biçimde varlığını korumaktadır.

 

SARIALİZADELER

 

Bu ailelerden Sarı Alizadeler, her ne kadar Trabzon’un Of ilçesine dayanan bir aile olsa da kökenlerini Selçuklular'ın kirman kolunun başı olan çağrı bey'in oğlu kavurd beye dayandırmaktadır.

 

Aile öyküsüne göre Kavurd Bey, Sultan Alp Arslan ve Melikşah'a karşı iktidar mücadelesine girmiş ve başarılı olamayınca kendisine bağlı oymaklarla birlikte Malatya taraflarına sürgün edilmiştir.

 

Bu oymaklardan birisinin beyi olan Sarı Ali, zamanla ayrılarak önca Van civarına ve oradan da Trabzon’un Of ilçesinin bulunduğu bölgeye yerleşmiştir.

 

Sarı Ali oymağının konduğu köy olan Küçükhol’de yöre halkından farklı olarak ana dili Türkçe olan Kıpçak kökenli aileler yaşıyordu.

 

Sarı Alizadeler, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde bölgenin saygın ve güçlü alelerinden birisi olarak varlığını korudu.

1874 yılından bu yana bölgenin belediye başkanlığı bu ailenin elindedir.

Osmanlı Rus savaşı döneminde direnişin liderliğini yapan aile, soyadı kanunundan sonra Sarıalioğulları, Saral, Sarıoğlu, saraloğlu gibi isimler almıştır.

Günümüzde ailenin merkezi Of ilçesinde olmakla beraber başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin birçok yerine yayılmışlardır.

 

TUZCUZADELER

 

Kökenlerini Karamanoğullarına dayandıran Rize merkezli Tuzcuzade ailesi ise bölgenin en eski ayanlarından birisidir.

 

On sekizinci yüzyılda yaşayan Memiş Ağa, ailenin bilinen en eski üyesidir.

 

Memiş Ağa’nın Hopa eşrafından Hamdi Bey’in oğlu ve Erzurum Valisi Ahmed Paşa’nın yeğeni olduğu kaydedilmekle birlikte Tuzcuoğlu ailesiyle ilgili bugüne ulaşan en eski kayıt 1763 yılına aittir.

 

Bunun öncesinde Trabzon’daki Osmanlı adli kayıtlarında Rize sakinlerinden Tuzcuoğlu Ömer’in birçok kişiyi yanına toplayarak eşkıyalık yaptığından bahsedilir.

Sonraki kayıtlarda ise Tuzcuoğlu ailesi, Rize’nin ağyanı olarak geçer.

Bu durum, Tuzcuoğlu ailesinin rakiplerini bertaraf edip 1760’lardan itibaren Rize âyanlığını ele geçirdiğine işaret etmektedir.

 

Aile, Osmanlı Rus savaşları döneminde devlete bağlı kalması sayesinde gücünü gittikçe arttırmıştır.

 

Tuzcuoğlu Memiş Ağa döneminde Rize’den Batum’a kadar olan bölgeyi elinde tutan aile, ilerleyen dönemlerde Trabzon’daki güçlü sülaleler ile mücadeleye girmiştir.

Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşına aktif olarak katılan Tuzcuoğlu ailesinin tek parti döneminde siyasetten uzak durduğu gözlenir.

Soyadı kanunu çıktığında Tuzcu ismini alan aile, halen İstanbul ve Rize merkezli olarak varlığını güçlü birçimde korumaktadır.

 

HAZİNEDARZADELER

 

Bölgenin tanınmış ailelerinden birisi olan HazinedarZadelerin bilinen en eski ismi 1870’li yıllarda doğan ve 1818’de hayatını kaybeden Hazinedarzade Süleyman Bey’dir.

 

Canikli Ali Paşa’nın haznedarı olan Süleyman Bey, Osmanlı döneminde Trabzon valiliğine getirilmiş ve paşa ünvanı almış birisidir.

Gürcü kökenli olduğu ve bölgedeki Gürcülerden destek alarak asayişi sağladığı rivayet edilir.

Aile tarihinde Gürcistanda yaşayan Kınık Türklerinden Tavat isimli bir oymaktan geldiği söylenmekle birlikte bu kanıtlanmış değildir.

Hazinedar Zadele, sonraki dönemde Ordu ve Samsun bölgesinde etkin bir aile olarak çok önemli devlet görevlerinde bulundu.

Cumhuriyet döneminde Haznedar ya da Haznedaroğlu soyisimlerini alan ailenin Karadeniz ile bağı sürmekle birlikte büyük ölçüde İstanbul’a yerleştiği görülüyor.

 

CANİKLİZADELER

Samsun ve Orta Karadeniz odaklı Canikzadeler ailesinin kurucusu olarak 1720 doğumlu Hacı Ali Paşa gösterilir. Babası Fatsalı Ahmet Ağa’nın zalim birisi olduğu söylenir. Bu nedenle çocukluğu sürgünlerle geçtikten sonra 1762’de Gürcistan’da çıkan bir ayaklanmayı bastırmak için verilen devlet görevi sonrasında Canik bölgesinde yeniden saygınlık kazanmıştır.

Samsun, Amasya, Tokat ve Ordu civarında asayişi sağlamakla görevlendirildi.

Sonrasında Osmanlı Rus savaşları için gittiği Kırım’da ve ardından İran sınırında çıkan isyanlara devlet adına yararllık gösterdi.

Böylece Samsun ve civarında devletin güvendiği bir aile olarak gücünü iyice arttırdı.

Ancak sonraki dönemde özellikle İç Anadoluda güçlü bir aile olan Çapanoğullarıyla girdikleri rekabet onları İstanbul nazarında zayıflatmaya başladı.

1787’de başlayan ve beş yıl süren Avusturya savaşı sırasında Canikli ailesinin isteksiz tavırları ve halkın şikayetleri nedeniyle yöreden uzaklaştırıldılar.

Ailenin Rusların elinde esir olan Battal Hüseyin Paşa hariç tamamı asıldı.

Ruslar tarafından çıkartılan aftan yararlandıktan sonra ülkesine dönen Hüseyin Paşa, Osmanlılar tarafından yeniden devlet görevine getirildi.

Ancak Hüseyin Paşa’nın ölümünden sonra ailenin Çapanoğullarıyla kavgası devam etti. Rusya ve Kırım konusundaki tecrübeleri nedeniyle Osmanlı devleti tarafından çeşitli görevler aldılar. Ancak yöre halkıyla ilişkilerindeki sert tutumları, kavgacı ve hırslı kişilikleri nedeniyle devletle ilişkileri istikrarlı olmadı. Ikinci Mahmut tarafından idam edilen Canikli Tayyar Mahmut Paşadan sonra eski güçleri kalmadı.

 

HACISALİHZADELER

 

Diğer büyük bir aile olan Hacı Salihzadelerin bilinen en eski üyesi Hasan Ağa, 1737'de Tonya Ayanlığı için mücadelede adı geçerken 1750'lerde Akçaabat'taki ağyanlık mücadelesinde ve 1760 başlarında Yomra'daki ayanlık mücadelesinde adı geçmektedir.

Onun oğlu Ömer Ağa ise Tonya ve Akçaabat ayanı olarak 1770'lerden 1790 başlarına kadar görev yapmıştır. Ömer Ağa'nın oğlu Ali Ağa Osmanlı ağyanlık tarihinin en çalkantılı döneminde yaşamış ve ayanlık bölgesini Tonya ve Akçaabat'tan Maçka'ya, Gümüşhane'ye ve Tirebolu'ya kadar genişletmiştir.

 

İkinci Mahmud'un ağyanları ortadan kaldırmaya başladığı dönemde bölgede yok etmek istenen ilk ayan olmuştur.

Hakkında çıkan idam fermanı nedeniyle şiddetli bir silahlı mücadele içine girmiş, Tuzcuoğlu Memiş Ağa ile birlikte hareket etmiştir.

Yeniçeri ocağının kaldırıldığı ve Rus savaşı tehlikesinin belirdiği 1826 yılında gücünden yararlanmak amacıyla affedilmiş ve Rize kaymakamı olmuştur.

Tonya ayanı ve Akçaabat kaymakamı olarak 1844'te ölmüştür.

Ali Ağa'nın yaptırdığı konaklar, camiler, medreseler ve bunların himayesi için kurduğu vakıflar Tonya ve Akçaabat'ın gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Zaman Mekan Makinesi
URARTULAR, HURRİLER ve METANNİLER KÜRTLERİN GENETİK ATALARI MI? Zeki Müren Yaşasaydı ve Selanik Türküsü'nü Okusaydı Hadise, Çarşamba'yı Sel Aldı Türküsü'nü söylerse! ASTROLOJİ BİLİM DALI MI? ASTROLOG MICHAELA ASTRO İZMİR VE MALATYA DEPREMLERİNİ TARİHİYLE NASIL BİLDİ ÇERKES MİTOLOJİSİ, ESKİ ÇERKES DİNİ VE NARTLAR Şiir Gibi Şehir: Varna TÜRKLERİN KUZENLERİ: MACARLAR, FİNLANDİYALILAR, ALMANLAR VE KELTLER TARİHİ VE KÜLTÜRÜYLE ÇERKESLER, DÜNYA HALKLARI 5. BÖLÜM DÜNYA HALKLARI 4. BÖLÜM: ÇİNGENELER (ROMANLAR) DÜNYA HALKLARI, 3. BÖLÜM: LAZLAR DÜNYA HALKLARI, 2. BÖLÜM: GÜRCÜLER DÜNYA HALKLARI, 1. BÖLÜM: TÜRKLER Kudüs: Mitolojilerin Savaştığı Şehir TÜRKLERİN KAYIP 500 YILI (MS 48, MS 552) ŞEHİR GEÇİŞİ HİZMET SINIFINDAKİ YOLLARDA YAN YOL KATILIMLARINDAN KAYNAKLANAN SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE BİR ÖNERİ Arap kökenli göçmen Akadlar, Sümer Uygarlığını nasıl ele geçirdi? İlk Yunan Parlementosu: Anabolu (Nafplion) Ağa (Vouleftikon) Camii Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması Ortaokul Öğrencilerinde Problemli İnternet Kullanımı İle Öz-yeterlik Arasındaki İlişkide Yaşam Doyumunun Aracı Rolünün İncelenmesi Arnavut Halk Destanı ve Türkülerinde İstanbul BELEDİYE KAVRAMI VE BELEDİYECİLİK ANLAYIŞININ GELİŞİMİ VE CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRKİYE’SİNDE TAŞIDIĞI ANLAM HUN KAĞANLARININ ÇİNLİ HATUNLARI LAİKLİK KAVRAMI ve DÜNYADAKİ GELİŞİMİ BİLİNEN İLK TÜRK MİLLİYETÇİSİ HÜKÜMDAR: HUN KAĞANI Çİ Çİ SAKALARIN VE İSKİTLERİN GİZEMLİ TARİHİ RUS İSTİHBARAT BELGELERİNE GÖRE BALKAN TÜRKLERİ'NİN KÖKENLERİ HIUNG-NU VEYA ASYA HUNLARI'NA DAİR Anadolu'nun Unutulmuş En Eski Üç Uygarlığı: Hattiler, Hurriler ve Luviler AŞİNALAR'IN GERÇEK TARİHİ BURSA DEPREMİ, BİZANS DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE BURSA'NIN FAY HATLARI İLE SINAVI, 1855 VE YENİ KEŞİF Proto Çerkeslerin, Proto Gürcülerin, Proto Lazların, Proto Türklerin, Proto Keltlerin ve Trakların Genetik Akrabaları olarak İSKİTLER, KİMMERLER ve SARMATLAR Ukraynalı Astrolog Çiftten Rusya Dağılacak Kehaneti ŞAMAN SELENGE: TÜRK MİTOLOJİSİNDE TENGRİ VE YARADILIŞ KARADENİZİN EN GÜÇLÜ 5 AİLESİ İNGİLİZ METAFİZİK İSTİHBARAT TEŞKİLATI MI-X TÜRKİYE KUZEY LÜBNAN'A GİRECEK! Hun Türklerinde Ölüm Maskeleri İslam Öncesi Dönemde Kurban İTTİHATÇILAR MASON MUYDU? Şaman Selenge Ne Dediyse O! Avrupa Parlamentosu Seçimlerini Bildi MICHAELA ASTRO İLE DİŞİL ENERJİ SEANSI TÜRK İNANIŞLARINDA TENGRİ VE ZAMAN KAVRAMI ÜSKÜDAR KAHİNİ ÖZGÜR ÖZEL, ANKARA VE ANAYASA ANAHTAR KELİMELERİYLE İSTİHAREYE YATTI KİM BU KARAMANOĞULLARI? KONYA 1261, ANADOLU SELÇUKLULARI BEYLİĞİ NEDEN TANIDI? ZAMAN YOLCUSU ZAMİRA MICHAELA ASTRO: 2025 HERHANGİ BİR YIL DEĞİL, MÜTHİŞ KEHANETLER, HERŞEY KOÇ DOLUNAYI İLE BAŞLAYACAK KÜLTİGİN'İN YUĞ TÖRENİ YOUTUBE'DA! Almanlar'ın 2700 Yıllık Tarihleri Elazığ'da Cin Çarpması İddiası Şaman Selenge 2025 Kehanetlerini Zaman Mekan Makinesi'nde Açıklıyor Oğuzların Kökenlerine Dair 4 Farklı Tarih Tezi 2026'DA HİDROJEN BOMBASI ATACAKLAR, AZERBAYCANLI KAHİN NADİM ALIXANOV'UN 3. DÜNYA SAVAŞI KEHANETİ GÜZEL ASTROLOG MICHAELA ASTRO'NUN YEREL SEÇİM KEHANETLERİ: İSTANBUL, ANKARA, İZMİR, BURSA VE ANTALYA Karamanoğulları Beyliği ve Hanedan Ailesinin Kökenleri EMEKLİLER! Yapay Zeka ile Tarkan'a Selanik Türküsü Söylettiler! KIZIL DELİ KAHİN'İN ERZİNCAN ALTIN MADENİ KEHANETİ GERÇEKLEŞTİ, PEKİ KİM BU X KAHİNİ? KOSOVA SAVAŞI'NI BAŞLATAN AŞK EYÜPSULTAN VE SAMSUN'DAKİ ÖĞRETMEN CİNAYETLERİNİN BİLİNMEYEN YÖNLERİ MÜTHİŞ MANSUR YAVAŞ VE YUSUF HALAÇOĞLU KEHANETİ GÜZEL ASTROLOG MICHEALA ASTRO: AZRA, SERTAP ERENER VE GEZERAVCI! Mevlana ve Yasak Aşk FATİH SULTAN MEHMET'İN HAREMİNDEKİ PONTUS PRENSESLERİ Sürmeli Kadın'dan Zeus Baharı Uyarısı