Anadolu'nun Unutulmuş En Eski Üç Uygarlığı: Hattiler, Hurriler ve Luviler
Anadolu, insanlık tarihi boyunca göç yolları üzerinde kalmış bir coğrafyadır. MÖ 12 binli yıllarda son buzul çağının sona ermeye başlamasından itibaren bugünkü Arap yarımadası, İran ve Afrika’dan klanlar halinde avcı ve toplayıcı klanlar Anadolu üzerinden Kafkasya’ya ve Balkanlara yayılmaya başlamıştır.

MÖ 4500’lü yıllara kadar devam eden bu göç dalgaları MÖ 4500’lerden itibaren tersine dönmeye başlamış; bu defa Avrupa ve Karadeniz’in kuzeyinden çeşitli kavimler Anadolu’ya göçmeye başlamıştır.

Yazının bulunmasından önceki dönemlerde olan bitenleri ancak arkeolojik bulgular üzerinden anlamaya çalışıyoruz.

MÖ 3000’lerde Sümerlerin çivi yazısını keşfetmelerinden sonra Anadolu’daki medeniyetler hakkında yazılı belgelerden bilgiler edinmeye başlıyoruz.

Sümerler’den sonra Akadlar, Mısırlılar ve Hititlerin bıraktığı belgeler, Anadolu’da olan bitenler hakkında bize önemli bilgiler sunuyor.

Anadolu’da yazıyı kullanan ilk medeniyet olarak kabul edilen Hititler, MÖ 1650’lerde devletlerini kurmuşlardır.

Ancak Hititleri meydana getiren kavimlerin bundan 500 yıl kadar önce, Kafkasya üzerinden tam olarak bilemediğimiz bir sebeple Anadolu’ya indikleri anlaşılıyor.

Öncül Hitit kabilelerinin Anadolu’ya geldiklerinde karşılarına kayda değer üç uygarlık çıkmıştı.

Ki bu uygarlıklar, Anadolu’nun en eski üç medeniyetidir.

Sıralamak gerekirse: Hattiler, Luviler ve Hurriler…

Bu uygarlıklardan Hattiler, başlangıçta arkeoloji dünyası tarafından Hititler ile karıştırılmıştı. Hatta Cumhuriyet Döneminde Hititler için kullanılan Etiler sözcüğü, Hattilerden geliyordu.

Sonradan Hititlere dair yapılan arkeolojik keşiflerde hiyoroglif yazılarda Hattilerden farklı bir halk ve Hattice’nin de farklı bir dil olduğu anlaşılınca Anadolu’nun erken dönem tarihi farklı yazılmaya başlandı.

Hitit buluntularında Hitit toplumunun kendilerine Nesili halkı adını verdiği görülmektedir.

Hattiler’in Hititlerden farklı olarak yazıyı kullanmayan bir tarih öncesi uygarlık olduğu anlaşılmaktadır.

Anadolu yarımadası için kullanılan yazılı kayıtlardaki en eski isim Hatti Ülkesidir.  Mezapotamya’da Akadlar’ın MÖ 2300’lerde kullandığı bu isimi MÖ 7. Yüzyıla kadar bu bölgede birebir kullanılmıştır.

MÖ 2100’lerde Anadolu’ya gelen Hitit kavimlerinin burada karşılaştığı Hattiler ve Hurriler ile kurdukları ilişkilerin politik dengelere dikkat eden, dil ve inanışlar yönünden alışveriş içindeki bir çizgide geliştiği anlaşılıyor.

MÖ 1600’lerde kurulan Hitit devleti, MÖ 1190’larda dağılıncaya kadarki dönemde kendi kültürlerini diğer Anadolu kültürlerinden ayrı tutan, daha korumacı ve daha baskın bir politika izlemişlerdi.

Hititler, kendi dönemdaşı olan Mezapotamya ve Mısır uygarlığı ile rekabet halinde, buna karşın diğer yerli Anadolu halklarıyla ise kuşatıcı sayılabilecek bir anlayışla ilişkiler kurdu.

Hattiler’in özellikle dil ve inanç yönünden kurulan kültürel ilişkilerde Hititleri etkilediği bir gerçek olmakla birlikte asimilasyonun Hititler lehine yürüdüğünü söylemek yanlış olmaz.

Anadolu coğrafyasının Mezapotomya ile komşu bölgelerinde gelişen Hurri uygarlığına dair ilk bilgilere MÖ 3000’lerde Sümer kayıtlarında rastlıyoruz.

Sümerlerden sonra kurulan Akadların izlediği emperyal politikalardan olumsuz etkilenen ve boyunduruk altına giren Hurriler, dil ve kültür yönünden varlıklarını sürdürmeye ve hatta çevrelerine yaymaya devam ettiler.

Hurri dili, Hitit ve Mezapotamya halklarının bildiği, özellikle ticaret ve siyasette ikinci dil olarak kullandığı bir dil olarak uzun dönem yaşadı.

Hititlerin yıkılmasına bağlı olarak MÖ 1500’lerde kurulan 350 yıl kadar yaşayan Mitanni Devleti de Hurrilerin geç dönemde kurduğu bir siyasi yapıdır.

Asurların güçlenmeye başlanması sonrası siyasi birliğini yitiren Hurri uygarlığı daha sonra Sami - Pers ve ardından Eski Yunan döneminde gittikçe ortadan kaybolmuştur.

Anadolu’da Hurriler ve Hattilerle birlikte bilinen en eski medeniyet Luvilerdir.

MÖ 2300’lerde günümüzdeki Maraş – Niğde – Kayseri üçgeninde ortaya çıkan Luvi uygarlığı sonraki yüzyıllarda daha ziyade batı Anadoluda güç kazanmış ve yayılma alanı bulmuştur.

Haklarındaki bilgiler daha çok Hitit belgelerinde yer alan Luvilerin siyasi bir devlet yapılanmasından ziyade dil ve inanış bakımından farklılaşmış, baskın bir uygarlık kurduklarını söylemek mümkündür.

Kızılırmak ile Ege sahilleri arasındaki bölgede kurulan şehir devletleri ve yöresel medeniyetlerin uzun asırlar boyunca Luvi dilini ve inanışlarını yaşattıkları değerlendirilmektedir.

Öyle ki MÖ 1600’ler ile MÖ 1100’ler arasında parlayan Hitit medeniyetinin hem öncesinde hem de sonrasında Luvi kültürü Anadolunun orta ve batısında baskındı.

Luvilerin sonraki dönemde Eski Yunan uygarlıklarının Anadolu’nun batısında güç kazanmasıyla birlikte giderek etnik anlamda ortadan kalktıkları ancak Eski Helen uygarlığının yapı taşlarından birisi olduklarını söyleyebiliriz.

 

 

Akın Üner
Zaman Mekan Makinesi
ŞAMAN SELENGE: TÜRK MİTOLOJİSİNDE TENGRİ VE YARADILIŞ DÜNYA HALKLARI, 3. BÖLÜM: LAZLAR DÜNYA HALKLARI 4. BÖLÜM: ÇİNGENELER (ROMANLAR) TARİHİ VE KÜLTÜRÜYLE ÇERKESLER, DÜNYA HALKLARI 5. BÖLÜM TÜRKLERİN KUZENLERİ: MACARLAR, FİNLANDİYALILAR, ALMANLAR VE KELTLER Şiir Gibi Şehir: Varna ÇERKES MİTOLOJİSİ, ESKİ ÇERKES DİNİ VE NARTLAR ASTROLOJİ BİLİM DALI MI? ASTROLOG MICHAELA ASTRO İZMİR VE MALATYA DEPREMLERİNİ TARİHİYLE NASIL BİLDİ Yapay Zeka ile Tarkan'a Selanik Türküsü Söylettiler! Zeki Müren Yaşasaydı ve Selanik Türküsü'nü Okusaydı Kudüs: Mitolojilerin Savaştığı Şehir KIZIL DELİ KAHİN'İN ERZİNCAN ALTIN MADENİ KEHANETİ GERÇEKLEŞTİ, PEKİ KİM BU X KAHİNİ? BURSA DEPREMİ, BİZANS DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE BURSA'NIN FAY HATLARI İLE SINAVI, 1855 VE YENİ KEŞİF Oğuzların Kökenlerine Dair 4 Farklı Tarih Tezi 2026'DA HİDROJEN BOMBASI ATACAKLAR, AZERBAYCANLI KAHİN NADİM ALIXANOV'UN 3. DÜNYA SAVAŞI KEHANETİ GÜZEL ASTROLOG MICHAELA ASTRO'NUN YEREL SEÇİM KEHANETLERİ: İSTANBUL, ANKARA, İZMİR, BURSA VE ANTALYA Karamanoğulları Beyliği ve Hanedan Ailesinin Kökenleri ŞEHİR GEÇİŞİ HİZMET SINIFINDAKİ YOLLARDA YAN YOL KATILIMLARINDAN KAYNAKLANAN SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE BİR ÖNERİ Hadise, Çarşamba'yı Sel Aldı Türküsü'nü söylerse! RUS İSTİHBARAT BELGELERİNE GÖRE BALKAN TÜRKLERİ'NİN KÖKENLERİ İlk Yunan Parlementosu: Anabolu (Nafplion) Ağa (Vouleftikon) Camii Nedenleri Sonuçları ve Çözüm Önerileri Bağlamında Akran Zorbalığı: Bir Olgubilim Çalışması Ortaokul Öğrencilerinde Problemli İnternet Kullanımı İle Öz-yeterlik Arasındaki İlişkide Yaşam Doyumunun Aracı Rolünün İncelenmesi Arnavut Halk Destanı ve Türkülerinde İstanbul BELEDİYE KAVRAMI VE BELEDİYECİLİK ANLAYIŞININ GELİŞİMİ VE CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRKİYE’SİNDE TAŞIDIĞI ANLAM Proto Çerkeslerin, Proto Gürcülerin, Proto Lazların, Proto Türklerin, Proto Keltlerin ve Trakların Genetik Akrabaları olarak İSKİTLER, KİMMERLER ve SARMATLAR LAİKLİK KAVRAMI ve DÜNYADAKİ GELİŞİMİ DÜNYA HALKLARI, 2. BÖLÜM: GÜRCÜLER SAKALARIN VE İSKİTLERİN GİZEMLİ TARİHİ DÜNYA HALKLARI, 1. BÖLÜM: TÜRKLER HIUNG-NU VEYA ASYA HUNLARI'NA DAİR Anadolu'nun Unutulmuş En Eski Üç Uygarlığı: Hattiler, Hurriler ve Luviler AŞİNALAR'IN GERÇEK TARİHİ URARTULAR, HURRİLER ve METANNİLER KÜRTLERİN GENETİK ATALARI MI? BİLİNEN İLK TÜRK MİLLİYETÇİSİ HÜKÜMDAR: HUN KAĞANI Çİ Çİ HUN KAĞANLARININ ÇİNLİ HATUNLARI TÜRKLERİN KAYIP 500 YILI (MS 48, MS 552) Elazığ'da Cin Çarpması İddiası Arap kökenli göçmen Akadlar, Sümer Uygarlığını nasıl ele geçirdi? ŞAMAN SELENGE AZERBAYCAN UÇAĞININ DÜŞMESİNİ ÖN GÖRMÜŞTÜ MICHAELA ASTRO: 2025 HERHANGİ BİR YIL DEĞİL, MÜTHİŞ KEHANETLER, HERŞEY KOÇ DOLUNAYI İLE BAŞLAYACAK KÜLTİGİN'İN YUĞ TÖRENİ YOUTUBE'DA! Şaman Selenge 2025 Kehanetlerini Zaman Mekan Makinesi'nde Açıklıyor TRUMP AİLESİNİN ÖZEL ASTROLOGU MICHAELA ASTRO AMERİKA'DAKİ SEÇİM SONUÇLARINI AYLAR ÖNCE BİLDİ YOUTUBE DİZİLERİ KUŞAĞI ZAMAN MEKAN MAKİNESİ KANALINDA ÇOK YAKINDA BAŞLIYOR Selanik Masalı Çok Yakında Başlıyor KİM BU İSKİTLER? KİMMER ÜLKESİ NASIL BİRKAÇ HAFTADA İSKİT İŞGALİNE UĞRADI? Sürmeli Kadın'dan Zeus Baharı Uyarısı Astro'dan 2025 Burç Yorumları TÜRK İNANIŞLARINDA TENGRİ VE ZAMAN KAVRAMI Selanik Masalı'nın İkinci Bölümü Yayınlandı SELANİK MASALI DİZİSİNİN BABACAN ESNAFI KASIM EFENDİ Şaman Selenge ve Gazze'de Ateşkes ALPER TUNGA'YI KİM ÖLDÜRDÜ? TARİHİN HANGİ DÖNEMİNDE NERDE YAŞADI? ISSIZ ACUN KALDI MI? Şaman Selenge'nin Kehaneti Bolu Kartalkaya'da Gerçekleşti MICHAELA ASTRO: TRUMP ÜLKE SINIRLARINI BÖYLE DEĞİŞTİRECEK! ULTRA ZENGİNLER YEMİN MERASİMİNDE Selanik Masalı 3 Bölüm Birden KARAMANOĞLU MEHMET BEY'İ KİM ÖLDÜRDÜ? 1277 KARAMANOĞULLARI, MOĞOLLAR VE ZAMAN YOLCUSU ZAMİRA KARADENİZİN EN GÜÇLÜ 5 AİLESİ KOSOVA SAVAŞI'NI BAŞLATAN AŞK EYÜPSULTAN VE SAMSUN'DAKİ ÖĞRETMEN CİNAYETLERİNİN BİLİNMEYEN YÖNLERİ MÜTHİŞ MANSUR YAVAŞ VE YUSUF HALAÇOĞLU KEHANETİ GÜZEL ASTROLOG MICHEALA ASTRO: AZRA, SERTAP ERENER VE GEZERAVCI! Mevlana ve Yasak Aşk FATİH SULTAN MEHMET'İN HAREMİNDEKİ PONTUS PRENSESLERİ Şaman Selenge Ne Dediyse O! Avrupa Parlamentosu Seçimlerini Bildi KİM BU KARAMANOĞULLARI? KONYA 1261, ANADOLU SELÇUKLULARI BEYLİĞİ NEDEN TANIDI? ZAMAN YOLCUSU ZAMİRA EMEKLİLER! ÜSKÜDAR KAHİNİ ÖZGÜR ÖZEL, ANKARA VE ANAYASA ANAHTAR KELİMELERİYLE İSTİHAREYE YATTI İNGİLİZ METAFİZİK İSTİHBARAT TEŞKİLATI MI-X TÜRKİYE KUZEY LÜBNAN'A GİRECEK! Hun Türklerinde Ölüm Maskeleri Almanlar'ın 2700 Yıllık Tarihleri İTTİHATÇILAR MASON MUYDU? Ukraynalı Astrolog Çiftten Rusya Dağılacak Kehaneti MICHAELA ASTRO İLE DİŞİL ENERJİ SEANSI OSMANLI BEYLİĞİNİ KİMLER KURDU? OSMANOĞULLARI'NIN KAZANDIĞI İLK SAVAŞ İslam Öncesi Dönemde Kurban