Ortadoğu Sorunlarında Türkiye ve Mısır Arasındaki Rekabet
Mısır Cumhurbaşkanı Sisi memleketimizi ziyaret ederek Cumhurbaşkanı Tayip Erdoğan ile el sıkıştı ve taraflarca 17 antlaşma imzalandı. Bu suretle Türkiye ile Mısır arasındaki 10 yıldır süregelen soğukluk bir nebze yumuşama dönemine girdi. Bilindiği gibi iki lider arasındaki soğukluk, dönemin Savunma Bakanı Sisi’nin Temmuz 2013’te Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’ye karşı askeri darbe düzenlemesi ile başlamıştı.

Bu ziyaretin bölgenin iki büyük ve önemli ülkesi arasında yaşanan soğukluğun kesin ve resmi olarak sona ermesi ve yeni bir dönemin başlaması açısından önem ve anlam taşıdığı her iki başkentte de yapılan değerlendirmeler arasında.

Bu yazımızda Ortadoğu’da söz sahibi bu iki ülkenin başka bir alandaki birbirleri ile olan rekabete açıklık getirmeye çalışacağız. Bu rekabet Ortadoğu sorunlarında uluslararası itibar meselesi olan “arabuluculuk” rekabeti. Her iki ülkede tabii olarak mesela Arap ülkelerinin birbiri arasındaki veya Israil’le olan sorunlarında arabuluculuk yaparak uluslararası itibar sağlamak istiyorlar. Bizim Rusya ve Ukrayna arasında başarılı bir şekilde yaptığımız arabulucuk nasıl Türk dış politikasına itibar kazandırdığı ve takdir ile karşılandığı gibi.

 

Aşağıdaki tartışma içeren yazımda bu rekabette iki ülkeninde konumları göze alınarak hangi ülkenin bu rekabette belirli kriterler dahilinde daha avantajlı olduğunu saptamaya çalışacağız:

 

Mısır’dan başlarsak, tarihi, coğrafi, politik ve diplomatik faktörlerin birleşimi nedeniyle Orta Doğu meselelerinde Türkiye'den daha belirgin bir şekilde yer aldığını söyleyebiliriz. İşte bunun temel nedenlerinin bir analizi:

 

1)Tarihi Miras ve Arap Liderliği Mısır'ın Arap İşlerindeki Merkezi Rolü:

Mısır uzun zamandır Arap dünyasında bir lider olarak görülüyor. En kalabalık Arap ülkesi olarak, özellikle Arap Birliği (merkezi Kahire'de) gibi kurumlar aracılığıyla bölgesel siyasette önemli bir rol oynamıştır. Mısır'ın Arap-İsrail çatışması ve Camp David Anlaşmalarının (1978) imzalanması gibi önemli olaylardaki liderliği, Arap dünyasındaki etkisini daha da sağlamlaştırdı.

Pan-Arabizm ve Nasır Dönemi: Cumhurbaşkanı Cemal Abdülnasır (1956-1970) döneminde Mısır, Arap milliyetçiliğinin (Pan-Arabizm) ve Batı etkisinden bağımsızlığın sembolü haline geldi. Nasır'ın söylemi ve liderliği bölgesel perspektifleri şekillendirdi ve Mısır'a on yıllardır devam eden bir platform sağladı.

 

2. Jeopolitik Önem Stratejik Konum:

Mısır'ın dünyanın en önemli su yollarından biri olan Süveyş Kanalı üzerindeki kontrolü, ona muazzam bir jeopolitik kaldıraç sağlıyor. Kanal, küresel ticaret ve enerji taşımacılığı için hayati önem taşıyor ve Mısır'ın küresel sahnedeki önemini artırıyor.

İsrail ve Filistin'e Yakınlık: Mısır'ın İsrail ve Filistin'e yakın coğrafi konumu, onu İsrail-Filistin çatışmasında kilit bir arabulucu olarak konumlandırıyor. Mısır, Hamas (Gazze'de) ve İsrail arasındaki ateşkeslerde sıklıkla arabuluculuk yaparak bölgedeki barış ve güvenlik konularında sesini güçlendiriyor.

 

3. Diplomatik İlişkiler ve Arabuluculuk Rolü Batı ve İsrail ile İlişkiler:

 

Camp David Anlaşmalarından bu yana Mısır, Arap dünyasıyla ilişkilerini dengeleyerek Batılı ülkeler ve İsrail ile güçlü diplomatik bağlar sürdürdü. Mısır'ın İsrail ile yaptığı barış antlaşması (1979) aynı zamanda çatışan taraflar arasında bir köprü olmasını sağladı ve ABD ile olan güçlü bağları, etkisini artırmaya yardımcı oldu.

Bölgesel Çatışmalarda Arabuluculuk: Mısır, özellikle Libya, Sudan ve Gazze'deki Orta Doğu çatışmalarında arabuluculukta sıklıkla önemli bir rol oynuyor. Bu tutarlı katılım, Mısır'ı bölgede istikrar sağlayan bir güç olarak uluslararası ilgi odağı haline getiriyor.

 

4. Mısır'ın Askeri ve Ekonomik Ağırlığı Askeri Güç: Mısır, Orta Doğu'nun en büyük ve en yetenekli ordularından birine sahiptir. Askeri gücü, ABD'den aldığı mali ve askeri yardımla birleşince bölgede önemli bir güvenlik varlığını sürdürmesini sağlıyor.

Ekonomik Etki: Mısır ekonomik zorluklarla karşı karşıya olsa da nüfus büyüklüğü ve Süveyş Kanalı gibi stratejik ekonomik varlıkları, bölgesel ticaret ve yatırımda önemli bir ekonomik rol sürdürmesini sağlıyor.

 

5. Türkiye'nin Daha Karmaşık Rolü ve Arap Olmayan Kimlik:

Arap olmayan bir ülke olarak Türkiye, Orta Doğu siyasetinde tarihsel olarak farklı bir yörüngeye sahip olmuştur. Osmanlı mirası, Arap dünyasında hala karışık duygular bırakıyor ve bu da bazen Türkiye'nin Arap işlerine liderlik etme veya tam olarak entegre olma yeteneğini sınırlıyor.

Değişen Dış Politika: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yönetiminde Türkiye, sıklıkla hem Arap hükümetleriyle hem de Batılı güçlerle çatışan daha iddialı ve bağımsız bir dış politika izliyor. Türkiye'nin Suriye, Libya'daki müdahalesi ve Müslüman Kardeşler gibi gruplara (Mısır hükümetinin karşı çıktığı) verdiği destek, onu birçok önemli Arap devletiyle karşı karşıya getirdi ve Arap diplomasisindeki konumunu zayıflattı.

Avrupa ve Orta Doğu Arasında Denge: Türkiye'nin jeopolitik çıkarları genellikle hem Orta Doğu'yu hem de Avrupa'yı kapsıyor ve bu da kaderini bölgeye daha doğrudan bağlı gören Mısır'a kıyasla onu yalnızca Orta Doğu meselelerine daha az odaklanmasını sağlıyor.

 

Burada parantez içinde bahsetmekte yarar varki Israil’de Türkiye’nin arabuluculuğuna daha önceki tecrübelerden dolayı sıcak bakmadığı. Tarihe “one minute” krizi olarak geçen Davos Zirvesi’ndeki tartışma ve bir yıl sonra da Israil’in Gazze’ye insani yardım götüren Mavi Marmara gemisine saldırısı kendisini tanıyan ilk Müslüman ülke olan Türkiye ile İsrail arasındaki diplomatik ilişkileri büyük ölçüde zedeledi.  Tabii en önemliside Türkiye’nin Israil’in terörist olarak tanımladığı Hamas’ı kayıtsız şartsız desteklemesi.

6. Kurumsal ve Medya Etkisi Arap Birliği ve Medya Varlığı:

Mısır'ın Arap Birliği içindeki kurumsal liderliği ve güçlü medya endüstrisi (Al-Ahram gazetesi ve büyük uydu TV kanalları gibi) bölgenin ötesinde daha geniş bir yelpazedeki meselelere odaklanan medyaya sahip Türkiye'den daha etkili bir şekilde Orta Doğu genelinde kamuoyunu ve anlatıları şekillendirmesini sağlıyor.

 

7. Mısır'ın İstikrarlı Rolü ve Türkiye'nin Dinamik Pozisyonu Algılanan İstikrar:

Mısır, iç zorluklara rağmen, genellikle mevcut uluslararası çerçeveler içinde çalışan bir istikrar gücü olarak görülüyor. Buna karşılık, Türkiye, bölgesel politikalarında daha öngörülemez ve çatışmacı olarak görülüyor ve bu da bazen Suudi Arabistan, Mısır ve BAE gibi diğer Orta Doğu güçlerini yabancılaştırıyor.

 

Sonuç: Mısır'ın Arap dünyasında siyasi, askeri ve diplomatik bir lider olarak uzun süredir devam eden rolü, tarihi ve coğrafi konumu ile birleşince, Orta Doğu meselelerinde daha avantajlı olmasını sağladı.

 

Etkili olmasına rağmen Türkiye, bölgeyle daha karmaşık bir ilişkiye sahip ve genellikle daha geniş jeopolitik hırsları merceğinden görülüyor ve bu da Orta Doğu meselelerindeki özel etkisini zayıflatabiliyor.

 

Türk hükümeti arabuluculukta söz sahibi olabilmesi için uluslararası ilişkilerde gerekli olan soğukkanlılık kavramına özen gösterip ihtiyatlı ve temkinli yeni bir çerçeve bulmalıdır. Türkiye, Israil ile Hamas çatışmasında çok çabuk bitaraf olarak pozisyon aldığını biliyoruz.  Arap ülkeleri bile bu işin üzerine canhıraş bir şekilde atlamadı, temkinli davrandılar. Türkiye belki bu tecrübeleri tekrar gözden geçirerek daha tedbirli ve soğukkanlı olabilir.  Ayrıca Türkiye-ABD ilişkilerinin normalleşmesinde de İsrail’le ilişkiler önemli bir ağırlığa sahip. Tabii Türkiye ile İsrail arasında yıllardır dillendirilen enerji alanındaki iş birliği imkânı da bir kenara atılmamalı.

Emin Erman

Tv 55
RUSYA’DA NELER OLUYOR - II Rusya'da Wagner ile Suriye'de ÖSO Benzerliği Çipras Kaybedince İstifa Etti, Peki Ya Bizdekiler? Rusya'da Kıpırdanma Henüz Birmiş Sayılmaz SURİYE İLE İLİŞKİLERİN NORMALLEŞMESİ Ortaçağ Avrupa’sında din anlayışı, kilise-yönetim ilişkisi ve günümüz Türkiyesindeki durum Osmanlı İmparatorluğu Neden Sanayileşemedi? Ulaşım Zamları Ve "Rasyonel" Düşünmek Yabancı gözü ile Türkiye Ekonomisi Türk Üniversitelerinde Afrikalı Öğrenci Sorunu Kendi ellerimizle yaktık dünyayı! Seküler Milliyetçilik ve Türk İslam Sentezi Osmanlı’da Gerileme Nasıl Başladı? Türkiye NATO ve Batı dışında kalmaya hazır mı? Dağlık Karabağ'ın Sonu: Batının Eylemsizliği Azerbaycan ve Rusya'yı Nasıl Etkinleştirdi? İSRAİL HAMAS SAVAŞI 2023 İsrail Hamas Çatışması Amerika'da Nasıl Algılanıyor? Özgür Özel ya da İtiraz Kültürünün Geri Dönüşü İsrail savaşı kazanacak ama Hamas'a karşı savaşı kaybedecek mi? ERDOĞAN’IN YUNANİSTAN ZİYARETİ İSKOÇYA’YA MÜSLÜMAN BAŞBAKAN: KÜRESELLEŞME BUNUN NERESİNDE? YENI BALKANLAR VE ESKI SORUNLAR... 21 Mayıs seçimi ve Batı Trakya Türk Azınlığı Türkiye, Biden'ın 2. demokrasi zirvesine davetli listesinden neden çıkarıldı? Bulgaristan'da Arkası Gelmeyen Seçimlere Tamam mı Devam mı? 14 Mayıs Seçimlerinde Küçük Partilerin Rolü Amerikan Devlet Biyografisi BULGARİSTAN SEÇİM SONUÇLARI: Yine, yeniden! Yine, sil baştan... PROF. DR. YUSUF HALACOĞLU: TÜRKİYE'NİN GELECEĞİ İÇİN BU TEDBİRLERİ ALMAK GEREKİYOR NATO’NUN GENİŞLEMESİ: FİNLANDİYA’NIN NATO ÜYELİĞİ VİZESİZ AVRUPA VE 300 MİLYAR DOLAR VAATLERİ ÜZERİNE TÜRKİYE - MISIR İLİŞKİLERİNİN NORMALLEŞMESİ RUSYA’DA NELER OLUYOR? Türkiye'nin Gizli Sorunu: Ekonomik İşgal Emin Erman: Osmanlı neden Balkanlara Anadolu’dan daha çok önem verdi? Balkanlarda Türk Mirası Osmanlılar Balkanlar'da İslamlaşmayı Zorladı mı? KÜRTÇÜLÜK DÖNÜŞÜR MÜ, DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR Mİ? Seçim Sonrası Dış Politika ERDOĞAN’IN YENİ DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Türkiye’nin Mülteci Sorunu Türk Cumhuriyetleri ve Demokrasi: Kırgızistan'daki Darbe Girişimi İddiaları İSVEÇ VE FİNLANDİYA’NIN NATO ÜYELİĞİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİR TÜRK DEVLETİDİR!.. DNA Sonuçlarımız ve Etnik Kimliğimiz? Narin Cinayeti: Sanıkların Sessizliği ve İş birliği Nedenleri SAVAŞ OLMASIN AMA OLUYOR İŞTE! AHMET YESEVİ’DEN F TİPİ TARİKATÇILIĞA NASIL GELDİK? TUSAŞ SALDIRISINDAN ÇIKARILACAK ÜÇ SONUÇ Cumhuriyetimizin Önemi Emanetin İzinde: Atatürk’ün Mirası ve Bizim Sorumluluğumuz Türkiye’de Kadın’a yönelik Cinayetler ve Sebepleri? YILLAR GEÇSEDE VAZGEÇMEDİK! "BU DÜZEN DEĞİŞMELİDİR!" HADİ GEL SELANİK’E GERİ DÖNELİM YEMEN, HUSİLER VE KIZILDENİZ GÜVENLİĞİ BİLİMSELLİK, TARİHSELLİK, EVRENSELLİK, NEDENSELLİK, AKILCILIK, DOĞALLIK VE İZM'LERİN AĞINDA İNSAN DEVLETİ SORGULAMAK NE HADDİME ! SAMSUNSPOR DURDURULAMIYOR: ÖZCAN PURDE KAYSERİSPOR DEPLASMANINDA TEK GOLLE GELEN 3 PUANI YORUMLADI TRABZONSPOR 5 ANTALYASPOR 0, İŞTE FIRTINA BU! ÖZCAN PURDE İLE MAÇ SONU ÖZEL SAMSUN'DA KENTSEL DÖNÜŞÜM SULANDIRILMASIN! SAMSUN ÜNİVERSİTESİ CANİK'TEN AYRILIYOR MU? YETKİLİLER VE CANİKLİLER NELER SÖYLÜYOR? SAMSUNSPOR, YARATILMIŞ KIRMIZI KARTA RAĞMEN BEŞİKTAŞ DEPLASMANINDAN PUANLA DÖNDÜ SAMSUNSPOR 2 GAZİANTEP FK 1 MEHMET YILMAZ VE AKIN ÜNER İLE MAÇ HİKAYESİ MÜBADELE 102 YAŞINDA, SAMSUN'DA ANMA ETKİNLİKLERİ VE MISIR UNU METAFORU ÜZERİNDEN BİR ANALİZ! BAŞAKŞEHİRSPOR 4 SAMSUNSPOR 0, MEHMET YILMAZ İLE MAÇ SONU ÖZEL Atakum Sahilinde Neler Oluyor? ON MADDEDE NOEL VE YILBAŞI MEVZUSU MİLLİYETÇİLER İKTİDAR OLAMAZ! YEREL SEÇİMLER ÖNCESİNDE TÜRK MİLLETİNE UYARILAR!.. UKRAYNA’DA MUHTEMEL BAHAR OPERASYONU- 2024 Bektaş Yusuf MELEZLEŞEN SİYASET ÇOK DÜŞÜNDÜRÜCÜ! RUSYA’DA TERÖR SALDIRISI WHATSAPP ÜZERİNDEN VATAN SAVUNMASI! İktidarın hataları Türkiye muhalefetine gelecek için umut veriyor Balkanlarda Osmanlı Mirası (2)- Geçici Evlilik Konu şiddet ama... Genç nesillerin kitap okuma alışkanlıklarını artırmak için ne yapmalı? AMEDSPOR ÇITAYI YÜKSELTTİ: ERSUN YANAL BAŞARILI OLABİLECEK Mİ? KAÇ TAVŞANTEPEMİZ VAR ACABA? AVRUPA’DA MİLLİYETÇİLİK HORTLUYOR MU? YENİ BELEDİYE BAŞKANLARININ STOPER SORUNU HANİYE CİNAYETİ VE ORTADOĞULAŞMAK YENİ BİR HİKAYE YAZILMASINI BEKLİYORUZ! İNSTAGRAM TEPESİNİN OKÇULARI Uluslararası Sporlarda Başarılı Olmak İçin ne Yapılmalı Atatürk Kurtuluş savaşından sonra neden Selanik’e kadar Şehirleri İşgal Etmedi? Ortadoğu Sorunlarında Türkiye ve Mısır Arasındaki Rekabet PEHLİVANOĞLU: HUKUK VE ADİL YARGILAMA İSTİYORUZ İLLÜZYON!