Balkanlarda Osmanlı Mirası (2)- Geçici Evlilik
Emin Erman yazdı.

Daha evvelki Balkanlarda Osmanlı Mirası yazımda yazılarımdan birindede bahsettiğim gibi, Osmanlılar Balkan bölgesinin bazı kısımlarını fethettiklerinde İslam dininin Balkanlarda nasıl benimsendiği üzerine konsantre olmuştuk. Bu yazımızda daha çok İslam dininin Balkanlarda nasıl Hristiyanlıkla rekabet ettiği üzerine konsantre olacağız.

 

Balkanlara giden ilk Müslümanlar yerel halkların dinleri (Katolik, Ortodoks ve Mitolojik dinler) açısından bir kargaşalık ile karşılaşmışlardır.  Bu ortamda İslam’ı Balkanlardaki insanlara berrak ve kalbe hitap eden bir yol olarak zorlama olmadan sunmuşlardır.

Dolayısı ile bu merkezi bölgelerde Osmanlı fethi tam bir sosyal ve siyasi devrim getirmiştir. Eski aristokrasi hemen hemen her yerde iktidardan uzaklaştırılmış ve sık sık yok edilmişti. Yapılan bu devrim derecesindeki uygulamalar Balkan halkının Osmanlının getirdiği idari ve hukuk yapısına vede dini karakterine dikkatini çekmesini sağladı.

 

Bu yüzyıllarca beraber bir arada yaşama, ekonomi, rekabet ve hukukla ilgili bazı ilginç evlilik uygulamalarına yol açtı: Evlilik ile kişisel yaşamın en mahrem alanları farklı dinlerin bir arada yaşamasıyla şekillendi. Bir arada yaşayan farklı kültür ve dindeki topluluklar birbirlerinden görerek, öğrenerek farklılıklarından daha iyi olanları seçerek yaşamlarına uygulamaya başladılar.

 

İslam’la tanışınca, Balkan Hıristiyan kilisesinin evliliğe yönelik tutumları beklenmedik bir rekabetle karşı karşıya kaldı. Bundan önce, daha iyisi bilinmediğinden vede tecrübe edilmediğinden, hangi dinin doğası gereği daha çekici olanaklara sahip olduğu konusunda fazla şüphe yoktu.

 

Hıristiyan dinlerinin (Katolik ve Ortodoks) aksine, İslam'da hem çokeşlilik hem de geçici evlilik sözleşmeleri mevcuttu, boşanmanın sağlanması çok daha kolaydı (özellikle kadınlar için) ve seks ne evlilikle sınırlıydı ne de yalnızca üremeyle geçerli kılınıyordu. En önemlisi Hristiyan dinlerinin aksine zorluk yoktu.

 

Çok evliliği anlıyoruzda, nedir bu geçici evlilik veya kısa süreli nikah?

 

Aralarında dinî açıdan evlenme engeli bulunmayan bir erkekle bir kadının, erkeğin vereceği bir bedel karşılığında belirli bir süre karı-koca hayatı yaşamak üzere bir imam ve iki şahit huzurunda anlaşmalarına geçici evlilik deniyor.

 

İslam dinindede buna “Mut’a nikâhı” denmektedir.

 

Resmi nikâhtan bağımsız olarak yapılan bu nikâh, erkek ve kadının helal (yasal, meşru) dairesinde bir yuva kurmasını sağlıyor.

 

Bu imam nikâhı ile yapılan evlilikte boşanmakta evlilik kadar kolay: Erkeğin eşine “boş ol”, “seni boşadım”, “seni terk ettim” gibi ifadeler kullanması veya erkeğin 3 kez eşine "boş ol" demesi durumunda nikah düştüğü gibi nikahın geri dönüşü de yoktur (Kaynak: Pohl F. Muslim World:Modern Muslim Societies).

Bahsetmekte yarar var: böyle bir evliliğe yıllar evvel bende şahit oldum.  Kocası doktora yaparken kanser’den ölen tahsilli bir Türk bayan, evli ve çocukları olan yine tahsilli bir Türk erkekle bir şahit huzurunda imam nikâhı ile evlenmişler, çocukları olan kadın kendi evinde erkekte kendi evinde ailesi ile yaşarken birbirleriyle de yeteri kadar sosyal vakit harcıyorlardı.

Esas konumuza geri dönersek; Kilise hiyerarşisi çokeşlilik (Balkan Müslümanları arasında yaygın olmayan bir durum) konusunda çizgiyi koruyor gibi görünüyorken, geçici evlilikler ise onlar için çok farklı bir konuydu. Bahsetmekte yarar varki Hiristiyan dinindede çok evliliği yasaklayan bir hüküm yoktur.

 

Lakin, sınırlı bir süre boyunca belirli bir meblağ karşılığında bir kadınla ilişki sözleşmesi yapma uygulaması, Müslümanlar kadar Hıristiyanlar için de doğal bir çekiciliğe sahipti. Sonunda kilise, 18. yüzyılda oldukça yaygınlaşan bu uygulamaya razı olmak zorunda kaldı, [William Biddulph]

 

Burada tırnak açarak vurgulamakta yarar var ki; bu uygulama daha önceleri, 17’nci yüzyılda, bir ticaret merkezi olan Galata'da açık bir şekilde uygulanıyor olduğudur.  Buraya ticaret maksadı ile gelen yabancılar İstanbul'da ikamet ettikleri süre boyunca yerel Hıristiyan kadınlarla geçici olarak evlenebiliyorlardı.

 

Fakat burada gerçek olan, bu uygulamanın kültürler arası etkileşimlerin ilgili tüm taraflara şu ya da bu şekilde faydalı olduğudur: zengin Avrupalı tacirler arkadaş edinip cinsel ihtiyaçlarını karşılarken, yerel geçici eşleride bu evlilikler sayesinde çok önemli ekonomik kazançlar elde ediyordu.

 

Osmanlı devleti açısından ise bu tür evlilikler, Galata'nın daha çok bekar ve zengin tüccar ağırlıklı hareketli nüfusunun neden olduğu cinsel gerilimide kısmen hafiflettiği için mahzuru yoktu [Ali Atabey, University of Arizona].

 

Lakin böyle bir sosyal faaliyetin bazen yasal fuhuşa yol açan beklenmedik sonuçlarıda olduğu gözlemlendi! Uygulama nasıl gerçekleşirse gerçekleşsin esas olarak taraflar kendi aralarında kanuni olarak para veya çeyiz üzerine anlaşıyorlardı.

 

Eğer bir yabancı, geçici olarak geldiği bölgede genç, evli olmayan kadınlardan biriyle beraber olmak, zevk almak isterse, hemen kendini kızın anne ve babasına tanıtıp kızlarıyla evlenmek istediğini söyler. Pazarlık o anda yapılır ve çift, erkeğin adada ikamet ettiği süre boyunca karşılıklı sadakat yemini edecekleri bir sulh yargıcının huzuruna çıkarılır, çift evlenir, damadın adada kalacağı süre kadar beraber yaşarlar ve damat bölgeden ayrılırken büyük miktarda paranın yanı sıra mevcut bir avans ödemeyide taahhüt eder.

 

Bu para kızın payına ayrılır, kız şimdi zengindir parası vardır ve bununla, eşinin ayrılmasından kısa süre sonra, daha önceki bağlantılarında ona zerre kadar değer vermeyen, fakat şimdi onu paralı dul bir kadın olarak kabul eden hemşerileri arasında kendine gerçek bir koca bulur.

 

Bu misalde gördüğünüz gibi, tüm niyet ve amaçlar, Hıristiyan adalıların kendi çıkarları için İslami prensipleri uygulamasıydı, Türk yetkililer tarafından onaylandı ve köy rahipleri tarafından hoşgörüyle karşılandı (Kaynak: Kiklad Adaları, Lord Charlemont).

 

Bu özel uygulamanın dışında, Osmanlı İmparatorluğu ayakta kaldığı sürece Balkanlarda Müslüman erkeklerle Hıristiyan kadınlar arasında evlilikler de yaşandı. Sonuç olarak pek çok Müslümanın annesi Hıristiyandı ve doğal olarak tabiki annelik dinine özel bir aşinalık ve bazen de bağlılık vardı. Bunun yanında Müslüman kadın ve Hristiyan erkek evlilikleri son derece nadir idi.

 

Bunlara ilaveten diğer bir cazip taraf, İslam'da yasal bir evlilikten çıkma kolay olmanın yanında işlem maliyetleride çok daha düşüktü ve bu da kadınlara daha fazla güç ve özerklik sağlıyordu.

 

Din değiştirme ise, mutsuz evliliklere hapsolmuş Hıristiyan kadınlara belirli avantajlar sağlıyordu. Hıristiyan kadınlar, eşleri de din değiştirmediği sürece, İslam'a geçerek evliliklerinin otomatik olarak iptal edilmesini sağlıyorlardı. Aksi taktirde boşanmaları eşleri kabul etmediği müddetçe oldukça zordu.

 

Bunun için formül şöyle işliyordu. Gerçek bir misal: Bir kadı mahkemesinde, Cako isimli bir kadın, İslam dinini seçti ve Fatma adını aldı. Kocasına İslam'a geçmesi teklif edildi ancak o reddetti. Benzer başka bir vakada da Fatma Bint isimli bir kadın İslam'a geçtiğini teyit etti ve kocası Yanno bin Manolya'nın İslam'a davet edildiğini ancak Müslümanlığı kabul etmeyince hanımı Fatma’ya karşı herhangi bir iddiasının olmadığını kabul ederek boşanmak için zorluk çıkarmamıştı [William Biddulph].

 

Günümüzde Muta evliliği genellikle İran’da ve Şiiler arasında belli bir ücret karşılığında, belli bir süre için, şahit şartı olmaksızın yapılıyor.

 

Sünni mezhebinde ise Muta evliliği yasak olmasına rağmen mesela Suudi Arabistan’da birçok yaşlı ve varlıklı Suudi erkek, Mut’a veya geçici evlilik yapacak genç Suriyeli kızları bulmak için mülteci bölgelerine gidiyor. Bu evlilikler Suudi Arabistan'da yasal değil veya Suudi Arabistan tarafından tanınmıyor ve kolayca feshedilebiliyor.

 

Çocuklarını doyuramayan oldukça fakir ihtiyaç içindeki aileler, yüz ila birkaç bin dolar arasında değişen çeyiz karşılığında kızlarını yabancı yabancılara vermek zorunda kalabiliyor; erkekler 13-14 yaşlarındaki genç kızlara ve bakirelere daha fazla para ödüyor. Bu erkekler ya çok düşük başlık paralarını ya doğrudan kızların babalarına ödüyorlar ya da bir aracı vasıtasıyla ödeme yapılıyor.

 

Evlilik ve nikahın Kuran’a göre anlatıldığında buna karşı çıkacak kimsenin olmadığının altını çizmekte yarar var.  Erkek mahluku yüzyıllar boyunca yapacağı ahlaksız işleri kalıbına uydurmak için gerektiğinde dini kullanarak (yanlış tefsirlerle) işi dine uydurmak için çeşitli nikah kuralları uyduruyor.

Günümüzde bu dini yolla olmasa bile ilişkilerin yukarıda anlatıldığı gibi “metres” adı altında hemen hemen her memlekette devam edildiği biliniyor.  Gelecekte bu Metres ilişkisi hakkında da yazacağım.

Tv 55
Bektaş Yusuf Kendi ellerimizle yaktık dünyayı! RUSYA’DA NELER OLUYOR - II Osmanlı’da Gerileme Nasıl Başladı? Türkiye NATO ve Batı dışında kalmaya hazır mı? Dağlık Karabağ'ın Sonu: Batının Eylemsizliği Azerbaycan ve Rusya'yı Nasıl Etkinleştirdi? İSRAİL HAMAS SAVAŞI 2023 İsrail Hamas Çatışması Amerika'da Nasıl Algılanıyor? Özgür Özel ya da İtiraz Kültürünün Geri Dönüşü İsrail savaşı kazanacak ama Hamas'a karşı savaşı kaybedecek mi? ERDOĞAN’IN YUNANİSTAN ZİYARETİ YEMEN, HUSİLER VE KIZILDENİZ GÜVENLİĞİ Türk Üniversitelerinde Afrikalı Öğrenci Sorunu TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİR TÜRK DEVLETİDİR!.. İSKOÇYA’YA MÜSLÜMAN BAŞBAKAN: KÜRESELLEŞME BUNUN NERESİNDE? Konu şiddet ama... YENİ BİR HİKAYE YAZILMASINI BEKLİYORUZ! HANİYE CİNAYETİ VE ORTADOĞULAŞMAK YENİ BELEDİYE BAŞKANLARININ STOPER SORUNU AVRUPA’DA MİLLİYETÇİLİK HORTLUYOR MU? MİLLİYETÇİLER İKTİDAR OLAMAZ! YEREL SEÇİMLER ÖNCESİNDE TÜRK MİLLETİNE UYARILAR!.. İLLÜZYON! UKRAYNA’DA MUHTEMEL BAHAR OPERASYONU- 2024 Balkanlarda Osmanlı Mirası (2)- Geçici Evlilik İktidarın hataları Türkiye muhalefetine gelecek için umut veriyor WHATSAPP ÜZERİNDEN VATAN SAVUNMASI! RUSYA’DA TERÖR SALDIRISI MELEZLEŞEN SİYASET ÇOK DÜŞÜNDÜRÜCÜ! Ulaşım Zamları Ve "Rasyonel" Düşünmek AMEDSPOR ÇITAYI YÜKSELTTİ: ERSUN YANAL BAŞARILI OLABİLECEK Mİ? NATO’NUN GENİŞLEMESİ: FİNLANDİYA’NIN NATO ÜYELİĞİ YENI BALKANLAR VE ESKI SORUNLAR... Balkanlarda Türk Mirası 21 Mayıs seçimi ve Batı Trakya Türk Azınlığı Türkiye'nin Gizli Sorunu: Ekonomik İşgal DNA Sonuçlarımız ve Etnik Kimliğimiz? KÜRTÇÜLÜK DÖNÜŞÜR MÜ, DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR Mİ? VİZESİZ AVRUPA VE 300 MİLYAR DOLAR VAATLERİ ÜZERİNE Seçim Sonrası Dış Politika PROF. DR. YUSUF HALACOĞLU: TÜRKİYE'NİN GELECEĞİ İÇİN BU TEDBİRLERİ ALMAK GEREKİYOR BULGARİSTAN SEÇİM SONUÇLARI: Yine, yeniden! Yine, sil baştan... Amerikan Devlet Biyografisi 14 Mayıs Seçimlerinde Küçük Partilerin Rolü Bulgaristan'da Arkası Gelmeyen Seçimlere Tamam mı Devam mı? Türkiye, Biden'ın 2. demokrasi zirvesine davetli listesinden neden çıkarıldı? TÜRKİYE - MISIR İLİŞKİLERİNİN NORMALLEŞMESİ RUSYA’DA NELER OLUYOR? Atatürk Kurtuluş savaşından sonra neden Selanik’e kadar Şehirleri İşgal Etmedi? Osmanlı İmparatorluğu Neden Sanayileşemedi? Ortaçağ Avrupa’sında din anlayışı, kilise-yönetim ilişkisi ve günümüz Türkiyesindeki durum SURİYE İLE İLİŞKİLERİN NORMALLEŞMESİ Rusya'da Kıpırdanma Henüz Birmiş Sayılmaz Osmanlılar Balkanlar'da İslamlaşmayı Zorladı mı? Rusya'da Wagner ile Suriye'de ÖSO Benzerliği Yabancı gözü ile Türkiye Ekonomisi Emin Erman: Osmanlı neden Balkanlara Anadolu’dan daha çok önem verdi? Seküler Milliyetçilik ve Türk İslam Sentezi İSVEÇ VE FİNLANDİYA’NIN NATO ÜYELİĞİ Türk Cumhuriyetleri ve Demokrasi: Kırgızistan'daki Darbe Girişimi İddiaları Türkiye’nin Mülteci Sorunu ERDOĞAN’IN YENİ DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Çipras Kaybedince İstifa Etti, Peki Ya Bizdekiler? TEKKEKÖY'ÜN HAVASI ZEHİRLENEBİLİR! ETİ BAKIR ENDÜSTRİYEL ALAN OLUYOR, METEOROLOJİ ARAZİSİ MAHKEMELİK GALATASARAY'IN TRANSFERLERİ NASILDI? DERBİYİ KİM KAZANIR? SAMSUNSPOR'A YAN BAKILMIYOR, SÜPER LİG! DERBİ TARİHİNİN SEYİRCİ REKORU: FENERBAHÇE GALATASARAY Şeyda Ateş: Samsunspor'da Veratti Göndemde FENERBAHÇE SAMSUNSPOR MAÇ HİKAYESİ TV 55'TE ÖZCAN PEHLİVANOĞLU: SURİYE MESELESİ BAŞIMIZI AĞRITMAYA DEVAM EDECEK SAMSUNSPOR GALATASARAY MAÇ ÖNCESİ ÖZEL GÖZTEPE 2 SAMSUNSPOR 2, AVRUPA AŞKINA MÜTHİŞ DÖNÜŞ, MEHMET YILMAZ YORUMLADI, SÜPER LİG 26. HAFTA SAMSUN'DA DEPREM TEHLİKESİ NE KADAR? UZMANLAR NE DİYOR? SAMSUNSPOR BAŞKANI YÜKSEL YILDIRIM'DAN YENİ STAD PROJESİYLE İLGİLİ BOMBA AÇIKLAMA GALATASARAY 0 FENERBAHÇE 0, YABANCI DERBİ! CANER AKINÖZEL İLE ERDEM YILDIZ YORUMLUYOR SAMSUNSPOR RİZESPOR'A NEDEN YENİLDİ? NTCAM'IN CEZASI MÜEBBET Mİ? DEFANS YAPMAK AYIP DEĞİL REIS HOCA! EYÜPSSPOR 1 BEŞİKTAŞ 3, ÖZCAN PURDE İLE SÜPER LİG 25. HAFTA MAÇ SONRASI ÖZEL Hasan İpek, Belediye Gerçeklerini Böyle Açıkladı! İNSTAGRAM TEPESİNİN OKÇULARI İMRALI SÜRECİ VE BOP TEHLİKESİ: SON GELİŞMELER SURİYE VE ORTADOĞU'DAN BAĞIMSIZ DEĞİL YÜKSEL YILDIRIM'IN TRANSFER LİSTESİ SIZDI MI? SAMSUNSPOR SİVASSPOR MAÇI VE FUTBOLDA İNTİKAM VAR MI? AKIN ÜNER'DEN CANLI YAYIN: KONU SAMSUNSPOR'DA TRANSFER LOS ANGELES PROTESTOLARI TÜRKİYE'Yİ NEDEN ÇOK İLGİLENDİRİYOR? ATAKUM SAHİLİNDE SICAK GELİŞMELER SAMSUN'A BATI ÇEVRE YOLU GELİYOR ALMANYA 2. DÜNYA SAVAŞINDAN SONRA BUNU İLK KEZ YAPIYOR! SAMSUNSPOR'DA ANTALYASPOR YENİLGİSİ TARTIŞILIYOR: KÖTÜ GİDİŞİN SORUMLUSU KİM? SAMSUNSPOR'DAN 2 TRANSFER, GALATASARAY - TRABZONSPOR KUPA FİNALİ, MANSUR YAVAŞ VE DEVLET ADAMLIĞI KONYASPOR 0 SAMSUNSPOR 1 FATİH ÇAKIR İLE DEPLASMAN ZAFERİNİN KISA HİKAYESİ OSİMHEN TAMAM BİR YILDIZ YOLCU, SAMSUNSPOR AVRUPA'YA NASIL GİDER, İSMAİL KARTAL'DAN SÜPER LİGE KANCA ÖZGÜR ÖZEL'E YAPILAN SALDIRIYA CHP SAMSUN TEŞKİLATINDAN SERT TEPKİ KİM KAZANIR? SAMSUNSPOR EYÜPSPOR! İKİ TAKIMI EN İYİ TANIYAN İSİM ÖZCAN PURDE İLE FUTBOL ZAMANI Samsun'daki Heyelan Felaketiyle İlgili Gerçekler ZAFER PARTİSİ ALAÇATI'DA GÖVDE GÖSTERİSİ YAPTI CHP MİTİNGİNDE MEYDAN DOLDU TAŞTI! BÜTÇE FAİZE GİDİYOR, BAYRAKLAR NERDE KULLANILDI? KİM ÜÇÜNCÜ OLACAK? AHMET YESEVİ’DEN F TİPİ TARİKATÇILIĞA NASIL GELDİK? İMPARATORLUKLAR ÇAĞI GERİ GELİYOR: TRUMP VE PUTİN DÜNYA'YI YENİDEN PAYLAŞIYOR! HADİ GEL SELANİK’E GERİ DÖNELİM YILLAR GEÇSEDE VAZGEÇMEDİK! "BU DÜZEN DEĞİŞMELİDİR!" Türkiye’de Kadın’a yönelik Cinayetler ve Sebepleri? Emanetin İzinde: Atatürk’ün Mirası ve Bizim Sorumluluğumuz BİLİMSELLİK, TARİHSELLİK, EVRENSELLİK, NEDENSELLİK, AKILCILIK, DOĞALLIK VE İZM'LERİN AĞINDA İNSAN TUSAŞ SALDIRISINDAN ÇIKARILACAK ÜÇ SONUÇ Narin Cinayeti: Sanıkların Sessizliği ve İş birliği Nedenleri SAVAŞ OLMASIN AMA OLUYOR İŞTE! Genç nesillerin kitap okuma alışkanlıklarını artırmak için ne yapmalı? KAÇ TAVŞANTEPEMİZ VAR ACABA? DEVLETİ SORGULAMAK NE HADDİME ! Ortadoğu Sorunlarında Türkiye ve Mısır Arasındaki Rekabet SÜPER LİGDE GERÇEKLEŞEN 23 TRANSFER Cumhuriyetimizin Önemi MÜBADELE 102 YAŞINDA, SAMSUN'DA ANMA ETKİNLİKLERİ VE MISIR UNU METAFORU ÜZERİNDEN BİR ANALİZ! SAMSUN'DA DEV OPERASYON: 37 GÖZALTI, SAMSUNSPOR KONYASPOR DEPLASMANINDA, ÇERNOBİLE DRON SALDIRISI DEM PARTİDEN BAHÇELİ'YE GEÇMİŞ OLSUN TELEFONU, TRUMP İLE PUTİN NE GÖRÜŞTÜ? ÇİFTİKTE ÇİÇEKÇİ YANGINI ATAKUM'UN EN DEĞERLİ ARAZİLERİ SATILIYOR, BÜYÜKŞEHİR MECLİS GÜNDEMİ HASAN İPEK İLE KUZEY IŞIKLARINDA TRABZONSPOR 1 EYÜPSPOR 0, ÖZCAN PURDE: MAÇIN HAKKI BERABERLİKTİ, SONUÇ EN ÇOK SAMSUNSUNSPOR'A YARADI PEHLİVANOĞLU: HUKUK VE ADİL YARGILAMA İSTİYORUZ ON MADDEDE NOEL VE YILBAŞI MEVZUSU BAŞAKŞEHİRSPOR 4 SAMSUNSPOR 0, MEHMET YILMAZ İLE MAÇ SONU ÖZEL Uluslararası Sporlarda Başarılı Olmak İçin ne Yapılmalı SAMSUNSPOR 2 GAZİANTEP FK 1 MEHMET YILMAZ VE AKIN ÜNER İLE MAÇ HİKAYESİ SAMSUNSPOR, YARATILMIŞ KIRMIZI KARTA RAĞMEN BEŞİKTAŞ DEPLASMANINDAN PUANLA DÖNDÜ SAMSUN ÜNİVERSİTESİ CANİK'TEN AYRILIYOR MU? YETKİLİLER VE CANİKLİLER NELER SÖYLÜYOR? SAMSUN'DA KENTSEL DÖNÜŞÜM SULANDIRILMASIN! TRABZONSPOR 5 ANTALYASPOR 0, İŞTE FIRTINA BU! ÖZCAN PURDE İLE MAÇ SONU ÖZEL SAMSUNSPOR DURDURULAMIYOR: ÖZCAN PURDE KAYSERİSPOR DEPLASMANINDA TEK GOLLE GELEN 3 PUANI YORUMLADI Atakum Sahilinde Neler Oluyor?