Türkiye, okuma alışkanlığında da dünyada 86. sırada yer alıyor. Kitap okuyanların yüzde 65’i aşk, yüzde 24’ü siyasi, yüzde 13’ü düşünce, yüzde 7’si kişisel gelişim kitapları okuyor. Hiç kitap okumayanların oranı ise %31. Bir Japon yılda ortalama 25, ABD’li 12, İsviçreli 10, Fransız 7 kitap okurken, Türk ise 10 yılda ancak 1 bir kitap okuyor. Çocuklara kitap hediye edilmesinde ise Türkiye 180 ülke içerisinde 140’nci sırada. Kaynak: artfulliving.com.tr/. Bağımsız Eğitimciler Sendikası’nın (2009) yaptığı açıklamada "Türkiye kitap okuma konusunda çoğu Afrika ülkelerinin gerisinde kalmış durumda.
Yukardaki başlık yazısındanda anlaşılacağı gibi, maalesef gençlerimiz bilgi çağını bilgisizce yaşayarak, zamanlarının büyük bir bölümünü sanal ortamlarda geçiriyorlar. Kendilerine yarınlarımızı teslim edeceğimiz genç nesli bu bağımlılıktan kurtarmak ve tekrar okumaya sevk etmek için akademisyenler, araştırmacılar, öğretmenler, anne ve babalar olarak hepimize büyük görevler düşüyor. Bu yazımın amacıda konu ile ilgili genç kuşağa okumayı sevdirmek için yapılabilecekleri tartışmaktır.
Türkiye'de genç nesillerin kitap okuma alışkanlıklarını artırmak için uzmanlar hem kültürel hem de yapısal faktörleri ele alan çok yönlü bir yaklaşımın gerekliliğini vurguluyorlar. İşte uygulanabilecek stratejiler:
1. Kitaplara Erişilebilirliği Artırmak
Uygun Fiyatlı Kitaplar: Yüksek kitap fiyatları caydırıcı olabilir. Kitapları sübvansiyonlar, indirimler veya kitap paylaşım programları aracılığıyla daha uygun fiyatlı hale getirmek için yayıncılar ve çevrimiçi platformlarla ortaklık kurmak yardımcı olacaktır.
Dijital Kütüphaneler: Teknolojinin yükselişi göz önüne alındığında, ücretsiz veya düşük maliyetli e-kitaplara ve sesli kitaplara erişim sağlamak, dijital platformlara daha alışkın olan genç okuyucuları çekebilir.
Halk Kütüphanelerini Geliştirmek: Halk kütüphanelerinin erişimini ve koleksiyonlarını genişletmek ve genç dostu olmalarını sağlamak kitap ödünç almayı teşvik edecektir. Kütüphaneler ayrıca rahat okuma alanları, ücretsiz Wi-Fi ve gençler için etkinlikler sunmalıdır. Okullarda Kitap Kulüpleri: Okullar, öğrencilerin kendi kitaplarını seçmelerine olanak tanıyan, özerklik duygusunu teşvik eden ve okumayı sosyal bir aktivite olarak destekleyen kitap kulüpleri kurmalı ve desteklemelidir.
2. Okumayı Okul Müfredatına Entegre Etme
Yaratıcı ve İlgi Çekici Okuma Ödevleri: Öğrencileri yalnızca erişilemez görünebilecek klasik edebiyat okumaya zorlamak yerine, okullar müfredata çağdaş ve çeşitli kitaplar ekleyebilir. Bunlar öğrencilerin ilgi alanlarıyla uyumlu olmalı ve güncel toplumsal sorunları yansıtmalıdır.
Okuma Yarışmaları ve Teşvikleri: Cazip ödüllerle okuma yarışmaları düzenlemek, okumayı eğlenceli ve rekabetçi hale getirebilir ve öğrencileri daha fazla okumaya motive edebilir.
Öğretmen Eğitimi: Öğretmenler, ilgi çekici ve etkileşimli bir şekilde okumayı teşvik etmek için eğitilmelidir. Kişisel okuma deneyimlerini paylaşabilir, sınıf tartışmaları düzenleyebilir ve hikâye anlatma sevgisini teşvik edebilirler.
3. Teknoloji ve Sosyal Medyayı Kullanma
Kitapla İlgili Uygulamalar ve Platformlar: Kitap önerileri, incelemeleri ve zorluklar için mobil uygulamalar geliştirmek, teknoloji meraklısı genç nesillere hitap edebilir. Başarılar ve kitap bitirme rozetleri gibi oyun öğelerini dahil etmek, okumayı daha etkileşimli hale getirir.
Sosyal Medya Kampanyaları: Etkileyiciler ve ünlüler, okumayı teşvik etmede önemli bir rol oynayabilir. YouTube kanalları, Instagram gönderileri ve kitap önerileri, incelemeleri veya okuma zorlukları içeren TikTok videoları gibi iyi tasarlanmış bir sosyal medya kampanyası, daha genç kitlelerin dikkatini çekebilir.
Etkileyicilerle İş Birliği Yapmak: En sevdikleri kitaplar hakkında konuşabilen, canlı okumalar düzenleyebilen veya romanları inceleyebilen popüler Türk YouTube'ler veya Instagramcılarla ortaklık kurmak, takipçilerini okumaya başlamaya teşvik edebilir.
4. Kültürel ve Aile Tabanlı Yaklaşımlar
Aile Katılımı: Ebeveynler, okuma alışkanlıklarını şekillendirmede önemli bir rol oynar. Ebeveynleri çocuklarıyla birlikte okumaya teşvik eden aile tabanlı okuma programları veya kampanyaları düzenlemek, evde bir okuma kültürü oluşturabilir.
Kamusal Alanlarda Okuma Köşeleri: Özellikle gençlerin sık sık ziyaret ettiği alışveriş merkezlerinde, parklarda ve kafelerde rahat ve ilgi çekici okuma alanları olması, okumayı teşvik eden rahat bir ortam yaratabilir. Kitap Fuarları ve Edebiyat Etkinlikleri: Yazarların genç okuyucularla etkileşime girdiği ve kitapları tartıştığı gençlere odaklı kitap fuarları düzenlemek okumayı daha heyecanlı hale getirebilir. Bu etkinlikler yaratıcı yazarlık atölyeleri, hikâye anlatma seansları ve hatta edebi oyunlar gibi etkinlikler içerebilir.
5. Türk Edebiyatını ve Çevirisini Tanıtma
Türk Yazarlarını Öne Çıkarma: Genç okuyucular yerel hikayelerle ve bakış açılarıyla daha iyi ilişki kurabilirler. Eserleri Türkiye'deki modern yaşamı yansıtan çağdaş Türk yazarlarını tanıtmak daha fazla ilgi uyandırabilir.
Küresel En Çok Satanların Türkçeye Çevirisi: Popüler uluslararası kitapların hızla Türkçeye çevrilmesini sağlamak, genç okuyucuların trend olan kitaplara erişmesini sağlayarak küresel okuma kültürüyle etkileşimde kalmalarını sağlayacaktır.
6. Bir Okuma Topluluğunu Teşvik Etme
Sosyal Merkezler Olarak Okul Kütüphaneleri: Okul kütüphanelerini öğrencilerin yalnızca kitap ödünç alabilecekleri değil aynı zamanda atölyelere, derslere ve etkileşimli okuma seanslarına katılabilecekleri modern, dinamik alanlar olarak yeniden tasarlamak okumayı daha çekici hale getirecektir. Okuma Festivalleri ve Maratonları: İstanbul Kitap Festivali gibi herkesi belirli bir zamanda veya yerde okumaya teşvik eden büyük ölçekli, şehir çapında veya ulusal okuma etkinlikleri düzenlemek, okumayı eğlenceli, kolektif bir aktivite olarak normalleştirmeye yardımcı olabilir.
Gençlik Liderliğindeki Kitap Girişimleri: Gençleri sosyal platformlar aracılığıyla kendi okuma gruplarını veya girişimlerini oluşturmaya teşvik edin. Öğrenci liderliğindeki kitap kulüpleri veya okuma girişimleri genellikle akran etkisi nedeniyle daha geniş bir genç kitleyi çeker.
7. Zaman Kısıtlamalarını ve Ekran Süresini Ele Alma
Dengeli Ekran Kullanımı: Birçok genç, kitap okumayla rekabet eden önemli miktarda zamanı ekranlarda geçiriyor. Okullar ve ebeveynler, okuma uygulamalarını, kitapla ilgili video içeriklerini teşvik ederek veya belirli teknoloji içermeyen okuma saatleri belirleyerek ekran süresini okuma süresiyle dengelemek için birlikte çalışabilirler.
Daha Kısa Okumalar ve Seri Hikayeler: Yoğun programlara uyan kısa hikayeler veya seri kitaplar sunmak, uzun romanlara başlamaktan çekinenlere hitap edebilir.
Sonuç: Okulların, ailelerin, teknolojinin ve kamu kurumlarının çabalarını birleştirerek ve okumayı daha erişilebilir, alakalı ve keyifli hale getirerek Türkiye, genç nesilleri arasında daha güçlü bir okuma kültürü oluşturabilir.
NOT: Arzu eden okuyucularım yukardaki yazıma ek olarak aşağıdaki kaynaktanda yararlanabilirler:
Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, 2010, Sayfa 202-215 202 TÜRK ÖĞRENCİLERİN KİTAP OKUMAMA SORUNUNA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Doç. Dr. Yakup Çetin. Doç. Dr. Cemal Karaata Fatih Üniversitesi Fatih Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Fakültesi İngiliz Dili Eğitimi İngiliz Dili Eğitimi ([email protected]) ([email protected])